Gelijke behandeling is een kernprincipe binnen het Europese arbeidsrecht en heeft als doel om discriminatie op de werkvloer te voorkomen en te bestrijden. Het vormt een essentieel onderdeel van een rechtvaardige en inclusieve arbeidsomgeving. In deze blog richten we ons op de algemene regels voor gelijke behandeling, met specifieke aandacht voor direct en indirect onderscheid, evenals de vereisten voor objectieve rechtvaardiging.
Europese Grondslag
De basis voor gelijke behandeling op de werkvloer is te vinden in Europese wetgeving, met name in Richtlijn 2000/78/EG inzake gelijke behandeling in arbeid en beroep. Deze richtlijn legt de algemene beginselen en kaders vast voor gelijke behandeling op grond van godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd of seksuele geaardheid. Het doel is om gelijke kansen en bescherming te bieden aan alle werknemers binnen de Europese Unie.
Lappendeken van Nationale Wetten
Hoewel er Europese richtlijnen zijn, blijft de implementatie en interpretatie van gelijke behandeling een zaak van nationale wetgeving. In Nederland zijn de regels voor gelijke behandeling onder andere opgenomen in de Algemene Wet Gelijke Behandeling (AWGB). Wat het lastig maakt is dat deze richtlijnen in verschillende wetten zijn verwerkt, soms zelfs dubbelop. Dat zorgt voor een lappendeken aan nationale wetten (gesloten stelsel). Dit maakt het voor arbeidsrecht professionals moeilijk om de richtlijnen toe te passen.
Integratiewet nog steeds in de koelkast
Het streven naar een overkoepelende Integratiewet die alle wetten op het gebied van gelijke behandeling samenvoegt, is nog niet gerealiseerd. Arbeidsrecht professionals moeten daarom rekening houden met de bestaande nationale wetgeving en de daarin opgenomen bepalingen met betrekking tot gelijke behandeling.
Naast de wetgeving spelen rechtspraak en jurisprudentie een cruciale rol bij het bepalen van de normen voor gelijke behandeling. Twee belangrijke uitspraken die arbeidsrecht professionals graag tippen, zijn het Agfa-arrest en het Parallel Entry/KLM-arrest. Deze arresten benadrukken het belang van gelijke behandeling in het kader van goed werkgeverschap.
Uitgangspunt gelijke behandeling
Het uitgangspunt van gelijke behandeling is eenvoudig: gelijke gevallen moeten gelijk worden behandeld, terwijl ongelijke gevallen verschillend mogen worden behandeld. Bij het beoordelen van gelijke behandeling is de eerste vraag altijd: zijn de gevallen gelijk? Het vergelijken van de werknemers en de situaties is een cruciale stap bij het vaststellen van mogelijke discriminatie.
Kernbegrip: onderscheid
Binnen het kader van gelijke behandeling is het begrip 'onderscheid' van groot belang. Er zijn twee vormen van onderscheid: direct en indirect.
- Direct onderscheid
Direct onderscheid treedt op wanneer iemand op grond van een hoedanigheid die expliciet in het discriminatieverbod wordt genoemd, op een andere manier wordt behandeld dan een ander in een vergelijkbare situatie. Direct onderscheid is in beginsel verboden, tenzij er een specifieke wettelijke uitzondering van toepassing is.
Voorbeeld van een uitzondering is te vinden in artikel 2 lid 2 AWGB, waarin uitzonderingen worden gemaakt voor gevallen waarin het geslacht bepalend is of waarbij de bescherming van vrouwen met betrekking tot zwangerschap en moederschap van toepassing is.
- Indirect onderscheid
Indirect onderscheid doet zich voor wanneer een verschil in behandeling gebaseerd is op hoedanigheden die niet expliciet in het discriminatieverbod worden genoemd, maar die in de praktijk toch bepaalde groepen kunnen benadelen. In deze gevallen is indirect onderscheid verboden, tenzij er een objectieve rechtvaardiging is.
Objectieve rechtvaardiging
Om indirect onderscheid te rechtvaardigen, moeten drie vereisten worden vervuld:
- Legitiem doel: het doel van het onderscheid moet legitiem en voldoende zwaarwegend zijn en mag geen discriminatie bevatten.
- Passend middel: het toegepaste middel moet geschikt zijn om het doel te bereiken.
- Noodzakelijk middel: er mag geen minder ingrijpende manier zijn om het doel te bereiken (subsidiariteit), en het middel mag niet buitenproportioneel zijn (proportionaliteit).
Blijf op de hoogte
Het begrijpen van de algemene regels voor gelijke behandeling is essentieel voor arbeidsrecht professionals om te zorgen voor een eerlijke en inclusieve werkomgeving. Hoewel gelijke behandeling een complex juridisch onderwerp is, biedt het een belangrijk kader om discriminatie te voorkomen en te bestrijden.
Het is van groot belang om op de hoogte te blijven van nationale wetgeving en relevante rechtspraak om te voldoen aan de eisen van gelijke behandeling op de werkvloer. Als arbeidsrecht professional draag je bij aan het bevorderen van diversiteit en inclusie door deze principes actief toe te passen in je HR-beleid of arbeidsrechtpraktijk.
Aankomende arbeidsrecht cursussen
Wist je dat Ruben van Arkel dit jaar meerdere Sdu opleidingen over arbeidsrecht geeft? Hieronder hebben we ze allemaal voor je op een rijtje gezet.
Ontslag en discriminatie* (on demand)
Er wordt door werknemers regelmatig geprocedeerd vanwege (vermeende) discriminatie bij ontslag. Tijdens dit webinar geeft advocaat mr. Ruben van Arkel je een overzicht van de juridische kaders die in zo’n procedure gelden.
Opleiding: Actualiteiten en jurisprudentie arbeidsrecht
Tijdens deze cursus word je door experts uit de arbeidsrechtpraktijk kort en kernachtig op de hoogte gebracht van de belangrijkste ontwikkelingen en uitspraken in het arbeidsrecht van de afgelopen periode.
Gelijke behandeling in het arbeidsrecht
In een middag word je helemaal bijgepraat over gelijke behandeling binnen het arbeidsrecht en de juridische aspecten daarvan. Je krijgt veel praktijkvoorbeelden en aan de hand van verschillende casusposities wordt de theorie in praktijk gebracht.
iDeal