Commentaar op Burgerlijk Wetboek Boek 3 art. 170 (Relatierecht) en (Vermogensrecht)

C.1: Zo nodig zelfstandige beheersdaden (lid 1)

Het woord ‘zo nodig’ duidt aan dat alleen in urgente gevallen zelfstandige beheershandelingen mogen worden uitgevoerd.

De beheershandelingen die deelgenoten zo nodig zelfstandig mogen verrichten, zijn:

• handelingen dienende tot gewoon onderhoud;
• handelingen tot behoud van een gemeenschappelijk goed;
• in het algemeen handelingen die geen uitstel kunnen lijden;
• het stuiten van verjaring

Of een handeling onder lid 1 valt, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Toch is het raadzaam de overige deelgenoten te raadplegen alvorens tot actie over te gaan. Het innen van prestaties als vorderingen bijvoorbeeld is volgens Van Mourik geen beheershandeling, zoals in lid 1 bedoeld (Van Mourik (2006), nr. 21).

De bevoegdheden van lid 1 kunnen niet opzij worden gezet door een beheersregeling zoals in artikel 3:168 BW (MvA II Inv., Parl. Gesch. Boek 3, p. 588).

C.2: Alle handelingen ten behoeve van de normale exploitatie (lid 2)

De hoofdregel staat in lid 2 en zegt dat het beheren van de gemeenschap door de deelgenoten tezamen geschiedt, tenzij een regeling anders bepaalt. Onder beheer zijn in ieder geval begrepen: de normale exploitatiehandelingen en het aannemen van aan de gemeenschap verschuldigde prestaties. Ook feitelijke handelingen kunnen onder het beheer vallen, zoals het verrichten van onderhoud aan een gemeenschappelijke zaak (Asser/Perrick, 3-V*, 2011, nr. 19) of het afleggen van een verrekeningsverklaring bij een gemeenschappelijke vordering met een schuld van een van de deelgenoten aan de schuldenaar (Asser/Perrick, 4*, 2007, nr. 78). Indien het beheer door een van de deelgenoten niet zorgvuldig geschiedt, kan dat leiden tot aansprakelijkheid (Hof ’s-Hertogenbosch, 31 januari 2006, ECLI:NL:GHSHE:2006:AW2564). Zie bijvoorbeeld ook de twee uitspraken van Rechtbank Gelderland op 5 februari 2014, ECLI:NL:RBGEL:2014:1938 en ECLI:NL:RBGEL:2014:1939.

Met de zinsnede ‘dienstig kunnen zijn’ wordt een derdenbescherming beoogd. Een derde die handelt met de deelgenoot mag er redelijkerwijs vanuit gaan dat de handeling binnen de beheersgrenzen geschiedt (MvA II Inv., Parl. Gesch. Boek 3, p. 588; Schoordijk (1983), p.62, (met een voorbeeld) en Asser/Kortmann, 2-I, 2004, nrs. 8 en 17. Afwijking van deze derdenbeschermingsregel kan op basis van lid 1 of een beheersregeling.

Het aannemen van aan de gemeenschap verschuldigde prestaties (het buiten rechte nakoming eisen) dient in beginsel door alle deelgenoten gezamenlijk te worden aangenomen, ongeacht of alle deelgenoten contractspartij zijn. De ratio hiervan is bescherming van deelgenoten tegen het risico dat het geïnde niet aan hen wordt afgedragen (MvA Inv., Parl. Gesch. Boek 3, p. 589). Onder het aannemen van prestatie wordt onder andere begrepen de gebruiksvergoeding ter zake van een gemeenschappelijk goed (Van Schaik, NTBR 1998/7, p. 213) of het aannemen van een uitkering uit levensverzekering die behoorde tot een door echtscheiding ontbonden huwelijksgemeenschap (Hoge Raad 18 maart 1994, NJ 1995/410, m.nt. WMK, ECLI:NL:HR:1994:ZC1303 (Van Tholen-Kemna/Nationale Nederlanden)).

C.3: Vertegenwoordiging

Bij het ontbreken van een beheersregeling zal een deelgenoot de handelingen als bedoeld in lid 2 slechts geldig kunnen verrichten als hij daartoe door de overige deelgenoten is gevolmachtigd, lasthebber is of als hij handelt als zaakwaarnemer. Ten aanzien van het procederen geldt de hoofdregel geformuleerd in artikel 3:171 BW, namelijk ieder der deelgenoten is bevoegd om namens en ten behoeve van de gemeenschap te procederen. In bijzondere gevallen kan het procederen door één deelgenoot zonder toestemming van de andere deelgenoot, leiden tot niet-ontvankelijkheid van de gemeenschap (Hoge Raad 8 september 2000, NJ 2000/604, «JOR» 2001/19, ECLI:NL:HR:2000:AA7044 ). Handelt de deelgenoot in naam van de deelgenoten, maar zonder volmacht of buiten de grenzen van de volmacht dan kunnen de andere deelgenoten gebonden raken ex artikel 3:61 lid 2 BW of artikel 3:69 BW. Indien de deelgenoot louter op eigen naam handelt, bindt hij alleen zich zelf.

C.4: Stuiting van de verjaring

Iedere deelgenoot is bevoegd ten behoeve van de gemeenschap de verjaring te stuiten. De ratio daarvan is dat stuiting slechts ten voordele van de overige deelgenoten kan strekken en het niet het beleid van degene die met beheer is belast, zal kunnen doorkruisen (Asser/Perrick, 3-V (2011), nr. 20).

C.5: Andere handelingen betreffende een gemeenschappelijk goed (lid 3)

Volgens dit lid kunnen de andere handelingen betreffende de gemeenschap – waaronder te verstaan het vervreemden en bezwaren van een gemeenschappelijk goed – alleen gezamenlijk worden uitgeoefend. Deelgenoten kunnen niet van lid 3 afwijken.