Commentaar op Burgerlijk Wetboek Boek 3 art. 172 (Relatierecht) en (Vermogensrecht)

C.1: Vruchten en andere voordelen

In artikel 9 van Parl. Gesch. Boek 3 wordt de definitie gegeven van vruchten. Voorbeelden zijn: rente, huuropbrengsten, dividenden. De vruchten kunnen ook tot de gemeenschap gaan behoren, bijvoorbeeld in het geval een vergoeding wordt betaald voor het gebruik van de voormalige echtelijke woning, die nog niet feitelijk is gescheiden en verdeeld. Die gebruikersvergoeding wordt voldaan ten behoeve van de (ontbonden) gemeenschap en valt daarmee in de gemeenschap (HR 20 december 1991, NJ 1992, 624, m.nt. EAAL, ECLI:NL:HR:1992:ZC0456).

Een voorbeeld van ‘andere voordelen’ is de waardestijging van een registergoed (HR 10 januari 1992, NJ 1992, 651, m.nt. EAAL, ECLI:NL:HR:1992:ZC0469). Schoordijk geeft tevens als voorbeeld een gereserveerde plaats die een aandeel in het Concertgebouw te Amsterdam oplevert (Schoordijk (1983), p. 72, noot 4).

C.2: Draag- en fourneerplicht

Het uitgangspunt is dat deelgenoten naar evenredigheid van hun aandeel in het ‘eigendom’ bijdragen in de uitgaven. Een regeling kan echter anders bepalen. Ook de redelijkheid en billijkheid kunnen anders meebrengen (Rb. Haarlem, sector Kanton, 11 februari 2004, ECLI:NL:RBHAA:2004:AO7599en Rb. Midden-Nederland 15 juli 2015, ECLI:NL:RBMNE:2015:5117).

De bijdrageplicht kan ook bestaan ten aanzien van uitgaven die nog moeten plaatsvinden, ten aanzien van het betalen van schulden die ten laste van de gemeenschap komen of ter voldoening van dreigende uitwinning (Asser-Perrick (2011), nr. 17).

De draagplicht geldt niet voor uitgaven die voortvloeien uit overeenkomsten die niet ten behoeve van de gemeenschap zijn aangegaan en overeenkomsten die niet bevoegd zijn aangegaan. Wel kan de draagplicht bestaan voor uitgaven die weliswaar bevoegd zijn verricht door een deelgenoot, maar zonder gezamenlijk besluit van alle deelgenoten daartoe. Dit geldt tevens voor uitgaven die voortvloeien uit een handeling waartoe slechts door een aantal deelgenoten is besloten.

De fourneerplicht is de plicht die deelgenoten hebben om geld ter beschikking te stellen ter financiering van uitgaven. Deze plicht kan voortvloeien uit een regeling of de redelijkheid en billijkheid (MvA II Inv. Parl. Gesch. Boek 3, p. 595).

C.3: Uitgaven

Zoals hiervoor besproken kan onder uitgaven worden verstaan:

• reeds verrichte uitgaven;
• nog te verrichte uitgaven;
• voldoening van schulden ten laste of in het belang van de gemeenschap.

De uitgaven moeten voortvloeien uit handelingen die bevoegd zijn verricht en ten behoeve van de gemeenschap zijn gedaan. Dit kunnen beheershandelingen zijn of andere handelingen. Te denken valt aan een ten behoeve van de gemeenschap gesloten overeenkomst conform artikel 3:170 BW(bijvoorbeeld Rb. Midden-Nederland 1 juli 2015, ECLI:NL:RBMNE:2015:5083), verbintenissen uit onrechtmatige daad of overige verbintenissen uit de wet met betrekking tot de gemeenschap, productaansprakelijkheid (Van Mourik (2006), nr. 8) en zaakwaarneming.

Rentelasten en aflossingstermijnen van de leningen aangegaan ten behoeve van de financiering van een gemeenschappelijk huis zijn geen uitgaven in de zin van artikel 3:172 BW (HR 11 oktober 1991, NJ 1992, 600, m.nt. WMK, ECLI:NL:HR:1991:ZC0365). Een uitzondering hierop geldt, indien het een ex-echtelijke woning betreft. In dat geval geldt dat de lasten van de woning in beginsel naar evenredigheid worden gedragen (zie bijvoorbeeld Hof Den Haag, 15 oktober 2013, ECLI:NL:GHDHA:2013:3989), maar eisen van redelijkheid en billijkheid kunnen meebrengen dat de hypotheekrente voor rekening komt voor de echtgenoot die in de woning woont. De aflossingsuitgaven van de hypotheek zullen echter – behoudens andere afspraken – in beginsel wel door partijen bij helfte moeten worden voldaan (Hof Arnhem, 28 oktober 2003, ECLI:NL:GHARN:2003:AN9579 en Hof ’s-Gravenhage, 16 juli 2003, ECLI:NL:GHSGR:2003:AK3806).

C.4: Verhaal schuldeisers

De deelgenoten zijn voor de aangegane schuld ieder hoofdelijk aansprakelijk voor hun aandeel. De schuldeisers kunnen direct of indirect verhaal nemen op het gemeenschappelijk goed. De schuldeiser van één deelgenoot heeft geen verhaal op een gemeenschappelijk goed.

Indien een deelgenoot een schuld uit eigen middelen voldoet, kan hij regres nemen op de gemeenschap. Dit kan hij op de volgende manieren:

1. verlangen dat de schuld wordt voldaan uit de gemeenschappelijke middelen;
2. als er geen gemeenschappelijke middelen zijn, verlangen dat de andere deelgenoten bijdragen;
3. middels artikel 3:174 BW het gemeenschappelijk goed ten gelde maken om schuld te kunnen voldoen;
4. bevoegdheden ex artikel 3:178 lid 1 BW en artikel 3:179 lid 1 BW uitoefenen (Wammes (1988), p. 70-73);
5. privégoederen van andere deelgenoten uitwinnen.