Commentaar op Burgerlijk Wetboek Boek 5 art. 29 (Vermogensrecht)

C.1: Eigendomsgrens van een langs water liggend erf

In veel gevallen vormt de oeverlijn de eigendomsgrens van een langs een water liggend erf. Artikel 5:34 BW regelt hoe de oeverlijn in de zin van de artikelen 5:29-5:34 BW wordt bepaald. Op grond van artikel 5:29 BW verplaatst de eigendomsgrens zich in beginsel met de oeverlijn. Op deze regel geldt een aantal uitzonderingen. De eigendomsgrens verplaatst zich niet met de oeverlijn bij opzettelijke drooglegging of tijdelijke overstroming (artikel 5:29 BW). De eigendomsgrens verplaatst zich voorts niet met de oeverlijn als de grens bij notariële akte (artikel 5:31 BW) of door een rechter (artikel 5:32 BW) is vastgelegd (zie artikel 5:30 BW, zie ook artikel 5:33 BW). De eigendomsgrens verplaatst zich tot slot niet met de oeverlijn als de eigendomsgrens niet samenvalt met de oeverlijn, maar door het midden van het water loopt (artikel 5:36 BW).

C.2: Aanwas en afslagregel

Als een perceel water niet toebehoort aan de eigenaar van het langs het water liggend perceel land, dan bepaalt de in artikel 5:29 BW neergelegde aanwas- en afslagregel de eigendomsgrens. De eigendomsgrens verplaatst zich met de oeverlijn, tenzij er sprake is van opzettelijke drooglegging of tijdelijke overstroming. Het artikel is alleen van toepassing als de eigendomsgrens samenvalt met de oeverlijn (Parl. Gesch. Boek 5, p. 149 (Rapport aan de Koninging)). Het artikel is niet van toepassing als het perceel land en het perceel water dezelfde eigenaar hebben (Parl. Gesch. Boek 5, p. 145 (TM)). Onder het oude recht heerste grote rechtsonzekerheid op het gebied van aanwas en afslag. Zie de toelichting Meijers voor de motieven voor het ontwerp van de huidige regeling (Parl. Gesch. Boek 5, p. 145 (TM)). Zie voor het overgangsrecht Vonck, in: GS Zakelijke rechten, art. 5:29 BW, aant. A9 (online, laatst bijgewerkt tot en met 1 juni 2017).

Aanwas wil zeggen dat een perceel lang in omvang toeneemt. Dit kan worden veroorzaakt door aanslibbing of door daling van het waterpeil. De eigenaar van het perceel land verkrijgt dan de eigendom van de drooggevallen grond. Afslag wil zeggen dat een perceel land in omvang afneemt. Dit wordt veroorzaakt door een stijging van het waterpeil. De eigenaar van het perceel land verliest dan de eigendom van de ondergelopen grond. De eigendom daarvan gaat toebehoren aan de eigenaar van de grond onder het water (Pitlo/Reehuis & Heisterkamp, Goederenrecht 2012/553). Anders dan bij natrekking het geval is, kan een grenswijziging op grond van aanwas of afslag niet leiden tot een vordering uit ongerechtvaardigde verrijking (Parl. Gesch. Boek 5, p. 147 (TM)).

C.3: Reikwijdte

De aanwas- en afslagregel geldt bij ieder water dat aan land grenst. Het maakt daarbij dus niet uit of het gaat om stromend, stilstaand, openbaar of niet-openbaar water (Parl. Gesch. Boek 5, p. 146 (TM)). Indien een niet-bevaarbaar stromend water, een slot, gracht of dergelijke watergang als afscheiding van twee erven dient, dan wordt op grond van artikel 5:36 BW het midden van deze afscheiding vermoed de grens tussen de twee erven te zijn. Het vermoeden van artikel 5:29 BW speelt dan geen rol, tenzij het vermoeden van artikel 5:36 BW wordt weerlegd en de eigendomsgrens wel samenvalt met de oeverlijn (Parl. Gesch. Boek 5, p. 146 (TM)).

Artikel 5:29 BW maakt geen onderscheid tussen natuurlijke aanwas en aanwas ten gevolge van kunstwerken, mede omdat de Hoge Raad een erg ruime uitleg geeft aan het begrip natuurlijke aanwas (Parl. Gesch. Boek 5, p. 147 (TM); HR 18 februari 1898, W. 7086). Dit wil echter niet zeggen dat de eigenaar van de grond onder het water zich niet tegen de kunstwerken kan verzetten. Er kan wegruiming worden gevorderd van de werken die zonder toestemming in het water zijn aangebracht en er kan op grond van onrechtmatige daad worden geageerd (Parl. Gesch. Boek 5, p. 147 (TM)).